Izrael eliminisao ključnog iranskog zvaničnika; Erdogan: Netanijahu je najveća prijetnja bezbjednosti na Bliskom istoku

AUTOR:M.J. GDNUS

Sukobi između Izraela i Irana traju već peti dan. Snažne detonacije odjeknule u sjevernim, zapadnim i centralnim djelovima iranske prijestonice. Uzrok eksplozija za sada nije poznat, a nije jasno da li je riječ o izraelskom napadu ili o dejstvu iranske protivvazdušne odbrane.

O razvoju događaja vezanih za sukob Izraela i Irana izvještavamo hronološki. Pregled događaja koji su obilježili današnji dan možete vidjeti u nastavku, kao i na linku ispod.

Izraelska vojska saopštila je da je identifikovala novi talas iranskih raketa

Izraelske odbrambene snage saopštile su da su uočile novi talas raketa ispaljenih iz Irana.

Sirene se oglašavaju u raznim djelovima zemlje, prvenstveno na sjeveru i u Haifi.

Građanima je ponovo naloženo da odu u skloništa.

Izrael u snažnom udaru eliminisao ključnog iranskog zvaničnika

Izraelske odbrambene snage izvele su udar unutar Irana i likvidirale jednog od najvažnijih bezbjednosnih zvaničnika te zemlje, saopštio je portparol IDF-a.

Na današnjoj konferenciji za medije, portparol Efi Defrin je rekao: „Izrael je ubio iranskog ratnog načelnika generalštaba Alija Šadmanija, koji je na tu poziciju došao nakon što je Izrael prošle sedmice likvidirao njegovog prethodnika“.

Defrin je dodao: „Izveli smo udar duboko, pogodivši iranske nuklearne, balističke i komandne kapacitete“.

Erdogan: Netanijahu je najveća prijetnja bezbjednosti na Bliskom istoku

Premijer Izraela Benjamin Netanijahu predstavlja "najveću prijetnju" bezbjednosti na Bliskom istoku, poručio je danas predsjednik Turske Redžep Tajip Erdogan, navodi se u objavi Predsjedništva Turske na društvenoj mreži X.

"Netanjahu je još jednom pokazao da je najveća prijetnja bezbjednosti u regionu", kazao je Erdogan u telefonskom razgovoru sa emirom Katara, šeikom Tamimom bin Hamadom Al Tanijem.

Predsjedništvo je dodalo da je Erdogan tokom razgovora istakao kako vodi intenzivne diplomatske kontakte povodom sukoba izazvanih izraelskim napadima na Iran, te da će nastaviti da ulaže napore kako bi se okončao talas nasilja.

"Naglašavajući da se izraelski napadi ne smiju iskoristiti kao izgovor za skretanje pažnje sa humanitarne krize i genocida u Gazi, predsjednik Erdogan je upozorio i na opasnost da se sukobi prošire i na Siriju", piše dalje u objavi.

Od početka rata u Gazi, Erdogan je među najglasnijim i najžešćim kritičarima Izraela – često ga naziva terorističkom državom i poredi Netanjahua sa Adolfon Hitlerom.

Ko čini iransku Revolucionarnu gardu

Iranska Revolucionarna garda (IRGC) nalazi se u središtu rata između Irana i Izraela, predvodeći odgovor iranskog vjerskog vrha na izraelsku vojnu ofanzivu, uprkos tome što su od petka izgubili brojne visoke komandante u izraelskim napadima.

ČUVARI REVOLUCIJE

Revolucionarna garda osnovana je nakon Islamske revolucije 1979. godine kao elitna vojna formacija odana vrhovnom vođi Islamske Republike. Njen glavni zadatak je da štiti šiitski vjerski poredak u Iranu.

Iako je odvojena od regularne iranske vojske, IRGC je sastavni dio države i ima sopstvene kopnene, pomorske i vazduhoplovne snage, kao i obavještajnu službu.

Podređena je vrhovnom vođi, ajatolahu Aliju Hamneiju. Prema navodima same Garde, ima oko 150.000 pripadnika, raspoređenih u različite grane. Takođe kontroliše i paravojnu organizaciju Basidž, sastavljenu od dobrovoljaca odanih režimu, koji se koriste za gušenje protesta i sprovođenje vjerskih normi u mirnodopskim uslovima.

Tokom rata s Irakom osamdesetih godina, pripadnici Basidža su slani u masovne napade protiv iračkih položaja. Danas su angažovani u sprovođenju islamskih društvenih pravila šiitskog Irana. Neki analitičari procjenjuju da ova organizacija ima milione simpatizera, a aktivnih članova više od milion.

Bivši oficiri Revolucionarne garde često su preuzimali ključne funkcije u vlasti, uključujući državne institucije i parlament. Mandat Garde da štiti tekovine revolucije omogućio joj je da javno istupa kada smatra da je sistem ugrožen.

IZVOZ IRANSKOG UTICAJA

Poseban ogranak Garde, poznat kao Kudska jedinica, zadužen je za operacije van granica Irana. Kuds snage su izgradile mrežu saveznika među arapskim grupama koje čine tzv. Osovinu otpora – osnovale su Hezbolah u Libanu 1982. godine i podržavale Hamas u Gazi.

Garda je pružila i vojnu podršku Bašaru al-Asadu u sirijskom građanskom ratu, a istovremeno jačala šiitske milicije u Iraku i Hute u Jemenu. Takođe je pomagala u borbi protiv Islamske države nakon što je ova ekstremistička sunitska grupa zauzela velike djelove Iraka prije deset godina.

Međutim, ta mreža saveznika posljednjih godina pretrpjela je ozbiljne udarce – izraelske ofanzive nakon Hamasovog napada 7. oktobra teško su pogodile i Hamas i Hezbolah. Dodatni udarac za Iran bila je i smjena Asada s vlasti u decembru.

OZNAČENA TERORISTIČKA ORGANIZACIJA

Sjedinjene Američke Države su 2019. godine proglasile IRGC stranom terorističkom organizacijom, u sklopu politike „maksimalnog pritiska“ koju je vodila administracija Donalda Trampa.

Američki Stejt department optužio je Gardu za učešće u planiranju terorističkih akcija, uključujući i ubistva američkih državljana. Iran se, prema navodima SAD, smatra odgovornim za pogibiju najmanje 603 američka vojnika u Iraku nakon 2003. godine.

IRGC se takođe povezuje sa podrškom grupama koje su SAD označile kao terorističke – Hezbolahom, Hamasom i Kataib Hezbolahom u Iraku.

UBIJENI NAJVIŠI KOMANDANTI

Tokom sadašnjeg sukoba, Izrael je nanio velike gubitke vrhu Revolucionarne garde. Među ubijenima su komandant Garde, general-major Hosein Salami, komandant Vazduhoplovnih snaga Garde Amir Ali Hadžizade, kao i general-major Golamali Rašid.

Jedan od najvećih prethodnih udara desio se 2020. godine kada su SAD u napadu dronom u Iraku ubile generala Kasema Solejmanija, komandanta Kuds jedinice. Solejmani je imao ključnu ulogu u širenju iranskog uticaja kroz Osovinu otpora.

NADZOR NAD RAKETNIM PROGRAMOM

Revolucionarna garda nadgleda balistički raketni program Irana, koji se smatra najvećim u regionu. U aktuelnom sukobu s Izraelom, kao i tokom prošlogodišnjih tenzija, IRGC je ispaljivala salve raketa na izraelske ciljeve.

Garda je prethodnih godina koristila rakete i za napade na sunitske ekstremiste u Siriji i kurdske opozicione grupe na sjeveru Iraka.

SAD, evropske sile i Saudijska Arabija okrivile su Iran za napad raketama i dronovima iz 2019. godine koji je onesposobio najveći svjetski postrojenje za preradu nafte u Saudijskoj Arabiji, iako je Teheran negirao odgovornost.

Tramp je raketni program naveo kao jedan od razloga zbog kojih se SAD povukao iz nuklearnog sporazuma s Iranom 2018. godine, tvrdeći da sporazum iz 2015. ne obuhvata to pitanje.

IRGC raspolaže značajnim konvencionalnim vojnim kapacitetima, koje je demonstrirala u ratovima u Siriji i Iraku.

EKONOMSKI INTERESI

Nakon rata s Irakom, Garda se uključila u poslijeratnu obnovu Irana i s vremenom izgradila moćnu ekonomsku imperiju. Danas kontroliše ogroman broj kompanija, čija vrijednost se mjeri u milijardama dolara – od građevinarstva i telekomunikacija, do projekata u oblasti nafte i gasa.

Vašington formira radnu grupu za pomoć državljanima SAD na Bliskom istoku

„Stejt department je formirao radnu grupu za Bliski istok koja će koordinisati podršku američkim državljanima, diplomatskim misijama i osoblju Sjedinjenih Država“, izjavila je u utorak portparolka Tami Brus.

Ona je podsjetila da Vašington savjetuje Amerikancima da ne putuju u Irak i Iran, „bez obzira na okolnosti“.