Evropi ne treba Tramp da formira zapadnu alijansu – jedna takva se već oblikuje

Izvor: Guardian- AUTOR:M.J. GDNUS

Era unutrašnjeg evropskog poricanja činjenica o Rusiji i o vojnim izdvajanjima je završena, a svjež vazduh istine ulazi kroz prozore koji su nekada bili čvrsto zatvoreni.

Atlantska alijansa bez Sjedinjenih Američkih Država? Zvuči kao kontradikcija u terminima – Hamlet bez princa. Ipak, ovo je neimaginativni, disjunkcioni svijet u kojem sada živimo. To je svijet u kojem će naša djeca i unuci provesti živote. Svidjelo se to nama ili ne, sistemski šok koji je izazvao Donald Tramp je naša nova stvarnost. Apsolutno ništa u vezi sa Trampovim posljednjim telefonskim pozivom Vladimiru Putinu u utorak nije promijenilo to.

Evropski napori da odgovori na Trampov povratak na vlast bili su prvobitno pokrenuti hitnošću očuvanja podrške Ukrajini. Većina fokusa bila je diplomatska: održavanje vojne pomoći i obavještajnih podataka SAD, jačanje oštećenih kanala između Vašingtona i Kijeva, tiha angažovanost sa Trampom i Volodimirom Zelenskim kako bi se istovremeno podstakli i obeshrabrili, dok se veoma javno preuzimala veća odgovornost za bezbjednost.

Pomaganje i naoružavanje Ukrajine ostaje daleko i široko prvi prioritet na evropskoj agendi, kao i njen najhitniji cilj. Privrženost SAD što je moguće bliže i dalje ostaje ključna, bez obzira na želje Trampovih kritičara. Nema spora da je Tramp zatekao Evropljane unutar NATO-a na spavanju na načine koji nikada nisu smjeli da se dogode, i koji se veoma loše odražavaju na odgovorne. Za sada, američka moć ostaje neophodna, ali i nepouzdana.

Ipak, počinje da se oblikuje i dugotrajnija i Evropom teža rekonfiguracija zapadne alijanse. Za sada, većina onoga što se planira je ili improvizovano na postojećim resursima ili aspirativno. Međutim, ocrtava se nova Atlantska alijansa koja se može naslutiti među diplomatskim video konferencijama i uzvišenim obećanjima: neka vrsta NATO-minusa koju podržava većina Evrope, uključujući Britaniju, potencijalno uz Kanadu, a uloga SAD je obavijena nesigurnošću.

NATO ostaje osnovni okvir, čak i ako Tramp odluči da se povuče. Ovaj adaptivni napor oblikuje neobičan trio: konzervativni njemački kancelar koji odbacuje prethodnu ortodoksiju; centristički francuski predsjednik koji je upravo uništio svoju vlastitu osnovu moći; i premijer Ujedinjenog Kraljevstva sa najmanjom britanskom armijom još od Napoleonovih ratova. Ali Evropa je ipak u njihovim rukama. Oni su tim koji možemo postaviti na teren.

Neizbježnost promjena je odlučno ojačana Trampovim 90-minutnim telefonskim razgovorom sa Putinom u utorak. Svaka pomisao da će Tramp nekako nagovoriti Putina da preokrene svoju politiku prema Ukrajini – ili čak da Tramp to želi – bila je uvijek fantazija. Sve što je Putin ikada rekao o Ukrajini svjedoči o tome da je smatra ruskom teritorijom. Uslovi koje je postavio Trampu predstavljaju zahtjev da Ukrajina ostane nezaštićena od ruske agresije i aneksije. Ta agresija se ponovo nastavila i ove sedmice.

Ovo stavlja Trampove tvrdnje o njemu kao mirotvorcu pod lupu, ali sramota, iako korisna za one koji pokušavaju da ga zaustave, vjerovatno će biti samo privremena. Trampova strateška želja je da povuče američku vojnu i finansijsku podršku Ukrajini, po mogućnošću u okviru nečega što može opisati kao mirno rješenje koje je samo njegov genij mogao da izvede. Međutim, njegov dugoročniji pristup Evropi je jednostavno proširenje ove nestrpljivosti prema Ukrajini. Njegov cilj je da povuče svaku američku podršku za evropsku odbranu.

Najznačajnija stvar koja se dogodila u Evropi ove sedmice, dakle, nije bio telefonski razgovor Trampa i Putina. To je bilo glasanje u Bundestagu da se olabave stroga ustavna pravila o finansijskom zaduživanju u Njemačkoj i, u isto vrijeme, da se odobri fond od 500 milijardi eura za podsticanje ekonomskog rasta, infrastrukturnih projekata i vojnog izdvajanja. Ako Evropa želi da nosi vlastiti teret odbrane, kao što sada tvrdi, mora da pokrene sopstvenu odbrambenu industriju u velikim razmjerama. Više od svega, to znači pokretanje njemačke odbrambene industrije. Ovo nije proces koji se dešava preko noći, ali sada može da počne.

Glasanje je bilo trijumf za vjerovatnog novog nemačkog kancelara, Fridriha Merca, koji je to provukao kroz odlazeći Bundestag na njegov posljednji dan rada. Ali to je takođe pravi preokret na putu za poslijeratnu Njemačku. Opterećena svojom istorijom, Njemačka je dosljedno izbjegavala i veliko zaduživanje i militarizaciju. Te tabuizovane postavke su sada srušene, pod pritiskom ekonomske stagnacije i prijetnje od Rusije.

Unutrašnje posljedice za 21. vijek Njemačke biće značajne, pod uslovom da gornji dom parlamenta odobri promjene ove sedmice. Bilo bi pogrešno misliti da je pitanje sada riješeno. I ekstremna desnica i ekstremna ljevica, značajno ojačane na posljednjim njemačkim parlamentarnim izborima, glasale su protiv Mercovih planova. Oboje će ih i dalje smatrati izdajnicima. Ako inflacija poraste, Mercova pozicija će se suočiti sa žestokim izazovima.

Ali posljedice za Evropu u cjelini vjerovatno će biti jednako snažne. Od pada Austrougarske 1918. godine, Njemačka je bila najvažnija zapadnoevropska država čija spoljnopolitička orijentacija je instinktivno bila okrenuta prema Rusiji. Ranije u ovom vijeku, pod Gerhardom Šrederom i Angelom Merkel, te veze su uvijek bile pažljivo zaštićene. Nedavno, Putin je osigurao da njemačka politika, prvo pod Olafom Šolcom, a sada pod Mercom, postane sve neprijateljskija.

Njemačka je i dalje ključna nacija za bilo koju novu političku inicijativu na nivou Evrope. Ali sada, gotovo preko noći, glasanje u Bundestagu je uklonilo dugogodišnje izgovore iza kojih su se neki evropski državi zadovoljavali da se skrivaju po pitanju očigledno neadekvatnih ulaganja u odbranu Evrope. Era unutrašnjeg evropskog poricanja činjenica o Rusiji i o vojnim izdvajanjima je završena, a svjež vazduh istine ulazi kroz prozore koji su nekada bili čvrsto zatvoreni.

Ovo je zdrav i neodložan trenutak, ne samo zato što je opasnost stvarna, već i zato što Evropi daje jedinstvenu svrhu kakvu nije imala još od hladnog rata. Međutim, ne može se sporiti rizik. Evropska istorija je puna zastrašujućih primjera međunarodnih saveza koji nisu preživjeli kontakt sa odlučnim neprijateljem. Jedna lekcija iz 2020-ih je da su se stvari koje su mnogi smatrali prošlošću – među njima epidemije, nacionalizam, teritorijalna osvajanja i harizmatični tirani – vratile s punom snagom.

Danas, suočeni sa agresivnom tiranijom i pred izolacionističkim SAD, nacije Evrope, uz Kanadu, pokušavaju da održe moralnu i političku preraspodjelu svijeta koja se desila nakon 1945. godine. Ovdje se čuju odjeci sukoba koji su počeli 1914. i ponovo 1939. godine. Tada je Evropa takođe bila u ratovima (u koje je Kanada bila značajno uključena) od kojih su se SAD distancirale. U oba slučaja, SAD su se pokazale kao ključna nacija za pobjedu i postratni poredak. Danas, međutim, SAD koračaju uz potpuno nepouzdaniji ritam.