Presuda Marin Le Pen – kraj političke ambicije ili privremeno povlačenje?

AUTOR:M.J. GDNUS

Trostruka kandidatkinja na francuskim predsjedničkim izborima zaustavljena u svom usponu, nakon što se upustila u misiju destigmatizacije stranke i omogućila Nacionalnom okupljanju da postane ključni igrač na političkoj sceni, navodi se u analizi Décryptage lista Le Monde.

Francuska političarka Marin Le Pen suočava se s najvećim političkim udarcem u svojoj karijeri nakon danas izrečene presude koja je obuhvatila četvorogodišnju zatvorsku kaznu, od čega dvije godine uslovno, kao i petogodišnju zabranu političkog kandidovanja, s trenutnim stupanjem na snagu, u slučaju koji se tiče članova Nacionalnog fronta (FN), prethodnika Nacionalnog okupljanja (Rassemblement National – RN).

Iako je najavila žalbu, ova presuda potencijalno je može spriječiti da se četvrti put kandiduje za predsjedničku funkciju. Njen tim je ovu kandidaturu vidio kao posljednju šansu za osvajanje vlasti i ulazak u Jelisejsku palatu. Međutim, ništa još nije konačno, jer bi povoljna presuda u žalbenom postupku, koja bi mogla biti donesena prije 2027. godine, mogla sve da promijeni.

Ova osuda nosi određenu dozu ironije, kako primjećuje analiza Décryptage ovog francuskog lista, jer je Le Pen svojevremeno zagovarala „doživotnu zabranu kandidovanja za izabrane zvaničnike osuđene za zloupotrebu javnih sredstava“. Pored toga, njen politički uspon prvobitno se temeljio na pozivima na integritet među političarima. Pariški dnevnik podsjeća na značajan trenutak iz 22. maja 2002. godine, kada je, tokom televizijske debate ubrzo nakon poraza njenog oca od Žaka Širaka, optužila druge političare da su stvorili nepovjerenje u javnosti: „Ko je učinio da Francuzi vjeruju da su svi političari nepošteni? Vi ste to učinili“, rekla je tada.

Tokom karijere, Le Pen je nastojala da izgradi sopstveni politički identitet, a istovremeno ostane nasljednica očeve zaostavštine. Isprva nevoljna da uđe u politiku, na kraju se pridružila FN-u i učvrstila svoj uticaj unutar stranke podržavajući Žan-Mari Le Pena tokom unutrašnjih borbi krajem 1990-ih. Kako navodi autor analize, postepeno je prihvatila ulogu buduće liderke stranke, predstavljajući se kao modernizatorka, dok je istovremeno zadržala njenu nacionalističku agendu.

Strategija Marin Le Pen funkcionisala je na dva nivoa. Unutar partije, uz očevu podršku i lojalni unutrašnji krug, eliminisala je rivale. Izvan partije, oblikovala je imidž koji se razlikovao od stare garde FN-a, naročito po osjetljivim temama poput antisemitizma i Drugog svjetskog rata. Njena konfrontacija s ocem 2005. godine zbog kontroverznih izjava o tim temama označila je prekretnicu, što ju je navelo da se privremeno povuče i 2006. objavi knjigu À Contre Flots (U suprotnom smjeru od struje), koja je postavila temelje za ono što je kasnije nazvano „marinizam“ i strategiju „de-demonizacije“.

Kako objašnjava Le Monde, ta strategija uključivala je odbacivanje otvoreno antisemitske i revizionističke retorike, profesionalizaciju partije i širenje političke platforme izvan pitanja imigracije i bezbjednosti. Kritičari su je optuživali da je razvodnila poruku FN-a, ali je ona održala „nacionalni prioritet“ kao ideološku okosnicu stranke. Strategija se pokazala uspješnom: 2011. postala je predsjednica FN-a, vodila je tri predsjedničke kampanje – dva puta stigavši do drugog kruga protiv Emanuela Makrona – i ostvarila niz izbornih uspjeha. Broj glasova koje je osvojila stalno je rastao, dostigavši 8,1 milion u prvom krugu izbora 2022. godine. Pod njenim vođstvom, stranka je 2014. osvojila nekoliko gradonačelničkih mjesta, dok je broj poslanika porastao sa samo dva u 2012. na 123 do 2025. godine.

Strategija „de-demonizacije“ donijela joj je i važne simbolične pobjede. Pariski list podsjeća kako je omogućila institucionalizaciju poslanika RN-a u Narodnoj skupštini i normalizaciju odnosa sa segmentima jevrejske zajednice. Takođe, pridobila je podršku dijelova tradicionalne desnice, što se jasno vidjelo u savezništvu s Erikom Siotijem 2024. godine.

Međutim, Le Monde ukazuje i na slabosti njenog liderstva. RN je preživio brojne krize, uključujući turbulencije iz 2015. koje su dovele do izbacivanja njenog oca. Stranka je takođe kritikovana zbog nedostatka suštinskih političkih rješenja, oslanjajući se uglavnom na antiimigracionu retoriku umjesto na sveobuhvatnu političku viziju. Le Pen je pravila skupe greške, od kojih je najozloglašenija njen loš nastup u debati protiv Makrona 2017. godine.

Pravne poteškoće dodatno su opteretile njeno vođstvo. Godine 2024, RN je pravosnažno osuđen u slučaju „kampanjskih kompleta“, koji se ticao prevare i zloupotrebe sredstava tokom parlamentarnih izbora 2012. godine. Nekoliko visokih funkcionera stranke i njenih bliskih saradnika snosilo je posljedice zbog ove afere.

Dok je Žan-Mari Le Pen, koji je preminuo 7. januara, odigrao ključnu ulogu u vraćanju ekstremne desnice u politički mejnstrim, Marin Le Pen ju je transformisala u nezaobilaznu snagu francuske politike. RN više nije samo marginalni pokret, već ključni akter u nacionalnim debatama. Ipak, kako zaključuje Le Monde, današnja presuda primorava je na političko povlačenje – barem za sada.